تاریخ: 1398/07/15
معماری معاصر ایران یکی از برجسته‌ترین دوره‌های معماری در تاریخ ایران است. در مقاله معماری معاصر ایران به معرفی ویژگی‌های معماری این دوره و خصوصیات آن پرداختیم. ایرانادکور، مرجع معماری و دکوراسیون داخلی در جنوب کشور قصد دارد در ادامه این مقاله به معرفی یکی دریگر از ساختمان‌های بارز در معماری معاصر ایران بپردازد. با ما همراه باشید.
مسجد و مدرسه سپهسالار
مسجد و مدرسه سپهسالار در ضلع جنوب شرقی میدان بهارستان واقع شده است. طرح بنای این مجموعه در سال ۱۲۹۶ هجری قمری توسط میرزامهدی خانشقاقی و استاد حسن قمی در زمان حیات میرزا حسین خان سپهسالار آغاز شد و بعد از مرگ میرزاحسین خان سپهسالار با نظارت و سرپرستی برادرش - یحیی خان مشیرالدوله - در حدود سال ۱۳۰۲ هجری قمری به پایان رسید. مجموعه‌ی بنا و تزئینات آن از برجسته ترین آثار معماری دوره‌ی قاجار محسوب می شود.
بنای مجموعه، مسجد و مدرسه، مشتمل بر صحن وسیع، ایوان‌های چهارگانه، شبستان‌های متعدد، مناره‌های هشت‌گانه، جلوخان و سردری در جانب غربی و شرقی، گنبد رفیع، حجره‌ها و بالکن ها، کتابخانه و تزئینات غنی کاشیکاری است. سردر غربی بنا رو به خیابان بهارستان (مصطفی خمینی فعلی) باز می‌شود و با الگوی نیم هشتی، در اصل ورودی اصلی مجموعه است. بعد از سردر، هشتی چهار ضلعی با الگوی نگینی قرار دارد که به وسیله‌ی دو راهرو در سمت راست و چپ، به صحن مجموعه راه دارد. پوشش هشتی در اطراف، یزدی بندی و در بالا، رسمی بندی است. این هشتی دارای تزئینات کاشیکاری، کتیبه و نورگیری مشبک از آجر لعابدار است. در وسط مجموعه، صحنی آجرفرش به ابعاد ۷۶۰ ۶۰ متر واقع است و در وسط آن حوض بزرگ دایره شکل، باغچه‌های متعدد و در اطراف آن، ایوان های چهارگانه و ۶۰ حجره در دو طبقه قرار دارد.
ایوان و تزئینات بنا
در طبقه اول، چهار ایوان بنا، که هیچ یک شبیه دیگری نیست، استخوان بندی اصلی نظم فضایی حیاط را تشکیل می‌دهند. نه تنها ابعاد این چهار ایوان مانند هم نیست، بلکه تزئینات مشابهی هم ندارند. ارتباط با طبقه دوم بنا، از طریق چهار پله طراحی شده در چهار گوشه‌ی بنا امکان پذیر است. در مقاله معماری معاصر ایران باغ ملی به معرفی باغ ملی و ویژگی‌های آن پرداختیم که آشنایی با این مجموعه نیز خالی از لطف نیست.
در طرفین ایوان‌ها و پشت حجره‌ها، چند شبستان و چند مدرس ساخته شده است. ایوان جنوبی، اصلی ترین ایوان مسجد است. سطح و نمای این ایوان دارای تزئینات غنی و متنوع کاشیکاری است که بعدها تعمیر و تجدید شده است. در این ایوان، دو راهرو وجود دارد که به دو مدرس جانبی راه پیدا می‌کند. ایوان‌های دیگر صحن نیز دارای تزئینات متنوع کاشی، تاقنماها و کتیبه های قرآنی و تاریخی است. بر بالای ایوان شمالی، دو مناره و در وسط آنها، برج ساعت ساخته شده است. مناره‌ها، قرینه‌ی یکدیگر و دارای تزئینات کاشی، مقرنس، کتیبه و مأذنه هستند.
برج ساعت به صورت مکعب مستطیل دارای تزئینات کاشی است و ساعت آن، دو صفحه به طرف شمال و جنوب دارد. در ضلع شرقی صحن و پشت ایوان شرقی، مسجد چهل ستون با شبستان زمستانی مجموعه واقع شده که ورودی اصلی آن از طریق ایوان شرقی است. در ضلع جنوبی، محراب اصلی مسجد با مقرنس‌های گچی، تزئینات گچ بری و مرمری قرار دارد و دو طرف آن دو محراب دیگر با تزئینات رسمی بندی و گچبری دیده می شود در شمال ایوان شمالی و در شرق و غرب ایوان جنوبی، مدرس‌های سه‌گانه‌ی مسجد واقعند که چون بخش‌های دیگر، با تزئینات کاشیکاری، گچبری، کتیبه و آئینه کاری تزئین شده‌اند. البته لازم به یادآوری است که تزئینات مجموعه مسجد و مدرسه سپهسالار در میان نمونه‌های برجسته معماری قدیم ایران جایگاه پایین‌تری دارد که با یک مقایسه‌ی اجمالی میان این تزئینات با تزئینات اندیشیده شده در مساجد جامع صفوی می توان به آن دست یافت. ولی آنچه مسجد و مدرسه ی سپهسالار را به عنوان بنای شاخص دوره‌ی قاجار معرفی می‌کند، تحول و سیالیت برخورد با طراحی فضا و تکنیک خاص ساخت و ساماندهی فضای گنبدخانه مسجد است. یکی از مشخصات بارز مسجد و مدرسه ی سپهسالار سیالیت فضایی است که معمار با طراحی به جای عناصر معماری و نظم بخشیدن به فضاهای پر و خالی طبقه ی دوم بنا توانسته است فضا را در سطوح افقی و عمودی به حرکت وا دارد. همچنین می‌توانید با مطالعه مقاله مجموعه ساختمان‌های بهارستان (سپهسالار) آشنایی کاملی را با عمارت بهارستان پیدا کنید.
ایرانادکور، مرجع معماری و دکوراسیون داخلی در جنوب کشور با بهره‌گیری از دانش طراحان و مشاورین حرفه‌ای همواره آماده ارائه خدمات در زمینه طراحی و اجرای ساختمان‌های مسکونی و تجاری به شما عزیزان است.
نویسنده: ه. درعلی/ عضو تیم تحریریه ایرانادکور
برچسب ها :