موضوع: مقررات ملی ساختمان (تاسیسات بهداشتی، تعاریف و مفاهیم پایه)

مدت زمان مطالعه: 7 دقیقه

اجرای کار و نصب تاسیسات بهداشتی باید با رعایت پایداری و مقاومت سازه ای ساختمان انجام گیرد و مراقبت شود که در جریان اجرای تاسیسات و بهره برداری از لوازم بهداشتی هیچ آسیبی به دیوارها و دیگر اجزای ساختمان وارد نشود. در این مقاله به تعریف واژه های فنی مورد استفاده در بحث مقررات تاسیسات بهداشتی در ساختمان می پردازیم.

* آب آشامیدنی:

آبی که از مواد خارجی، به مقداری که سبب بیماری شود یا اثر زیان آور بیولوژیک داشته باشد، پاک باشد و از نظر ترکیب فیزیکی، شیمیایی یا میکروبی با استانداردهای آب آشامیدنی، که از طرف مقامات مسئول و قانونی بهداشتی رسماً اعلام شده، مطابقت داشته باشد.

* آب غیر آشامیدنی:

آبی که برای آشامیدن، مصارف شستشوی شخصی و پخت و پز، بهداشتی و مناسب نباشد.

* آب گرم مصرفی:

آبی که دمای بیش از ۴۳ درجه سلسیوس (۱۱۰ درجه فارنهایت) داشته باشد.

*آب گرم کن

هر دستگاهی که آب مصرفی را گرم کند و آن را به شبکه توزیع آب گرم مصرفی بفرستد.

* آلودگی ظاهری

آلودگی آب در حدی که کیفیت آن از نظر سلامتی غیر بهداشتی نباشد ولی خصوصیات ظاهری آن مانند رنگ، طعم، بو و غیره در حدی باشد که نتوان آن را به عنوان آب آشامیدنی مناسب دانست.

* آلودگی غیر بهداشتی

وارد شدن مواد زیان آور در لوله کشی توزیع آب آشامیدنی، که ممکن است آن را سمی کند یا موجب انتشار بیماری شود و از این طریق برای سلامتی عمومی خطر جدی ایجاد نماید.

* آویز

آویز وسیله ای است برای آویختن لوله از یک نقطه ثابت و نگه داشتن آن در ارتفاع پیش بینی شده، با امکان حرکت محدود طولی و عرضی.

* اتصال فشاری

هر نوع اتصال که به کمک یک واشر یا خمیر آب بندی صورت گیرد و در آن دهانه ی یکی از لوله ها به داخل لوله ی دیگر وارد و فشرده شود.

* اتصال غیر مستقیم فاضلاب

لوله فاضلاب خروجی از لوازم بهداشتی و مصرف کننده های دیگر که مستقیما به لوله فاضلاب بهداشتی ساختمان متصل نمی شود. فاضلاب از این لوله با فاصله هوایی به داخل یک سیفون، یکی از لوازم بهداشتی، یا هر دریافت کننده فاضلاب، مانند ترنچ روی کف یا کف شوی، می ریزد.

* اتصال قابل انبساط

هر نوع اتصال که به صورت قطعه انبساط، خم بیش از ۹۰ درجه یا دو خم با لوله ی برگشت، انقباض و انبساط لوله را امکان پذیر سازد.

* اتصال قابل انعطاف

هر نوع اتصال بین دو لوله که به یکی از آنها امکان خم شدن با حرکت بدهد، در حالی که لوله ی دیگر ثابت و بدون حرکت باقی بماند.

* اتصال مستقیم

در لوله کشی توزیع آب، هر اتصال فیزیکی بین دو شبکه لوله کشی جداگانه، که یکی از این دو شبکه لوله کشی توزیع آب آشامیدنی و دیگری لوله کشی آب، بخار، گاز، محلول های شیمیایی با سیال دیگر نامطمئن از نظر بهداشتی و ایمنی باشد و این اتصال فیزیکی، بر اثر اختلال موجب جریان سیال از یک شبکه به شبکه دیگر شود.

* اتصال مکانیکی

اتصال لوله به لوله، لوله به فیتینگ (وصاله)، فیتینگ به فیتینگ، غیر از اتصال های دنده ای، سرب و کنف و واشر و خمیر، لحیمی، جوشی با سیمانی. اتصالی که در آن، قطعات در امتداد محور به هم فشرده می شوند. گاه اتصال، قسمتی از یک کوپلینگ یا آداپتور است.

* انتهای بسته (کور)

انتهای شاخه افقی فاضلاب که با کلاهک، درپوش یا هر وسیله دیگری مسدود شده باشد و طول آن، پس از اتصال آخرین انشعاب فاضلاب، بیش از ۶۰ سانتیمتر باشد.

* بار وارده

برآیند نیروهای وارد بر تکیه گاه می باشد و شامل وزن لوله، سیال داخل آن، فیتینگها، شیرها، عایق، و نیز کلیه ی نیروهایی که بر اثر انقباض و انبساط، فشارهای استاتیکی و دینامیکی، باد، برف با يخبندان، و غیره به تکیه گاه وارد می شود.

* برگشت جریان

برگشت جریان آب، مایعات، مواد یا محلول های دیگر به داخل شبکه ی لوله کشی توزیع آب آشامیدنی، از هر شبکه ی لوله کشی یا منبع دیگر

* بست

وسیله ی دائمی که لوله را می گیرد و در حالت یا موقعیت معینی نگه می دارد.

* پایه

وسیله ای که بار قائم یک لوله ی عمودی راه از انتهای تحتانی آن، به فونداسیون یا اسکلت دیگری منتقل می کند.

* پمپ حوضچه فاضلاب یا آب باران

پمپ مخصوص انتقال فاضلاب با آب باران به تراز بالاتر. این پمپ که با موتور برقی کار می کند، از سطح فاضلاب با آب باران داخل حوضچه فرمان می گیرد و قطع و وصل می شود.

* ترنج

کانالی که در زمین، برای لوله گذاری، حفر شود.

* تکیه گاه

وسیله ای دائمی که بست لوله را به اجزای ساختمان متصل می کند و در حالت یا موقعیت معینی نگه می دارد.

* تکیه گاه لغزنده

نگهدارنده لوله روی تکیه گاه که اجازه می دهد لوله کشی در سطح افقی حرکات لغزشی داشته باشد.

* جریان ثقلی

جریان فاضلاب با آب باران در داخل شبکه لوله کشی وقتی ثقلی است که بر اثر اختلاف ارتفاع و شیب لوله ها و بدون استفاده از پمپ برقرار شود.

* چاه جذبی 

چاهی است که در زمین کنده می شود. شامل یک میله به عمق کافی تا رسیدن به خاک با ضریب جذب مناسب و یک یا چند انباره. با توجه به ضریب جذب زمین محل انباره، حجم مورد نیاز آن محاسبه می شود.

* حلقه انبساط

وسیله ای برای خنثی سازی حرکت لوله، ناشی از تغییر دما یا عوامل دیگری که با ایجاد خم ها یا منحنی هایی در طول لوله، ساخته می شود.

* حوضچه

مخزن یا چاهکی است که زیر سطح تراز نرمال فاضلاب با آب باران داخل ساختمان نصب می شود و فاضلاب یا آب باران ساختمان به طور ثقلی در آن می ریزد. خروج فاضلاب از این حوضچه به تراز بالاتر باید به طریق مکانیکی صورت گیرد.

* حیاط خصوصی

قطعه زمین محدود باقی مانده از کل زمینی که در آن ساختمان بنا شده و طبق قوانین شهرداری احداث بنا در آن مجاز نیست و فقط به عنوان حیاط خصوصی محسوب می شود. محوطهی مجموعه های بزرگ که برای آن ها شبکه های آب، فاضلاب، آتش نشانی، گاز و خیابان های تردد خودرو پیش بینی می شود، حیاط خصوصی محسوب نمی شود. در باغها و باغچه ها، حیاط خصوصی شامل بخش محدودی از زمین است که در اطراف بنای مسکونی، به عنوان حیاط قرار دارد و بقیه زمین ها، حیاط خصوصی محسوب نمی شود.

* خلاء

فشار کمتر از فشار اتمسفر هوای آزاد در داخل شبکه لوله کشی آب یا فاضلاب.

* خلاء شکن

یک نوع مانع برگشت جریان که روی دهانه خروجی آب از لوله نصب می شود تا اگر فشار آب داخل لوله از فشار اتمسفر کمتر شود، از این وسیله هوا وارد شود و فشار داخلی را به فشار اتمسفر برساند و از برگشت جریان جلوگیری کند.

* در دسترس

لوازم بهداشتی، دستگاه های مصرف کننده آب و اجزای لوله کشی وقتی «در دسترس» اند که دسترسی مستقیم باشد و نیازی به باز کردن، برداشتن یا جابه جا کردن مانعی نباشد.

* دریافت کننده آب محوطه

دریافت کننده آب باران یا آب های سطحی محوطه، به صورت کفشوی، شبکه، حوضچه یا هر شکل دیگر، که برای جمع آوری و هدایت آب های سطوح باز محوطه، طراحی شده باشد.

* دریافت کننده فاضلاب

هر وسیله دریافت کننده فاضلاب، مانند کفشوی، حوضچه فاضلاب، شبکه روی کف و غیره.

* دریچه بازدید

دریچه قابل دسترسی روی لوله فاضلاب یا آب باران قائم یا افقی که برای تمیز کردن و خارج کردن هر گونه مانع جریان داخل لوله و رفع گرفتگی آن، مورد استفاده قرار می گیرد.

* دفع فاضلاب به طور خصوصی

دفع فاضلاب در سپتیک تانک، در دستگاه تصفیه فاضلاب خصوصی یا در هر سیستم دیگری که از شبکه دفع فاضلاب شهری به کلی جدا باشد.

* دو خم

ترکیبی از دو زانو یا دو خم در مسیر لوله کشی فاضلاب که امتداد لوله قائم فاضلاب را از قائم به افقی (با شیب) و سپس دوباره به حالت قائم تغییر می دهد. سرعت جریان فاضلاب در قسمت افقی از دو قسمت قائم کمتر است. لوله قائم فاضلاب پس از دو خم، تغيير جا می دهد.

* سطح تراز بحرانی

حداقل ارتفاعی است که یک مانع برگشت جریان یا خلاء شکن باید بالاتر از تراز سرریز لوازم بهداشتی و هر مصرف کننده دیگر آب، نصب شود. اگر پایین تر از آن نصب شود ممکن است برگشت جریان اتفاق بیفتد. در صورتی که سازنده این تراز را مشخص نکرده باشد، باید زیر مانع برگشت جریان یا خلاءشکن را سطح تراز بحرانی آن گرفت.

* سطح موثر دهانه

کوچک ترین سطح مقطع دهانه خروجی آب از شیر یا لوله. در شیرهای لوازم بهداشتی باید کوچکترین مقطع عبور آب اندازه گیری شود.

* سیفون 

وسیله ای که با نگهداری مقداری آب در خود، در مسیر عبور فاضلاب، مانع از انتشار هوای آلوده و گازهای داخل شبکه لوله کشی فاضلاب در فضای ساختمان می شود و در عین حال هیچ اثری بر جریان عادی فاضلاب ندارد.

* منبع: مقررات ملی ساختمان_ مبحث شانزدهم (تاسیسات بهداشتی)