امروزه با توجه به محدودیت فضای شهری، نور گیری طبیعی در بحث نور پردازی بنا اثر کمتری دارد. با وجود این، به دلايل فراوانی از قبیل مسائل اقتصادی و بهداشت محیط، همواره طراحان در جهت استفاده از نور طبیعی، تلاش فراوان نموده اند. چند روش نور گیری طبیعی و اصول استفاده از آن، در ادامه مورد بررسی قرار می گیرد.

*نورگیری از بالا

یک روش متداول به منظور وارد کردن نور طبیعی به درون ساختمان، روش نورگیری از بالاست. در نورگیری از بالا همانند نور پردازی مستقیم، نور از بالا به پایین منتشر می شود. این روش با توجه به این که جهت ساختمان و ساختمانهای مجاور اثر چندانی بر آن ندارد، بسیار حائز اهمیت است، نورگیری از بالا، روشی جهت رساندن روشنایی روز به عمق فضاهای داخلی ساختمانهای یک طبقه و همچنین طبقات بالایی ساختمانهای چندین طبقه می باشد. عمده مزیت نورگیری از بالا، یکنواختی توزیع آن در محیط می باشد. به طور کلی نورگیرهای سقفی ابزار بسیار خوبی برای گردآوری و دریافت مقدار زیاد نور از دهانه کوچکی می باشند و حتی در شرایط آسمان تمام ابری، میزان روشنایی که در سطح افقی سقف وجود دارد چندین برابر مقداری است که به سطح عمودی پنجره می رسد.

چند نمونه کلاسیک و سنتی برای نور گیری از بالا، به قرار زیر است:

_ نمونه کلاسیک: از جمله نمونه های کلاسیک می توان به نورگیرهای سقفی، نورگیرهای دندانه اره ای، مانیتور و پنجرهی صفه ای اشاره نمود.

_نمونه سنتی: هورنو و فخرالمدین، دو نمونه از معماری سنتی هستند که جهت نورگیری از بالا مورد استفاده قرار می گرفتند. این نوع نورگیرها در گنبد مساجد و سقف بازارهای قدیمی قابل رؤیت است.

* نورگیری از دیوار

امروزه، بیشتر پنجره های نصب شده روی دیوارها، وظیفه ی نورگیری را به عهده دارند، از جمله نورگیرهای دیواری در معماری سنتی می توان به روزن، شباک، درب و پنجره مشبک و ارسی اشاره نمود. در به کارگیری این دسته از نورگیرها رعایت نکات زیر حائز اهمیت است.

_ در صورت امکان، پنجره ها بر روی بیش از یک دیوار قرار گیرند، تا توزیع بهتر نور و کاهش خیرگی حاصل گردد.

_ پنجره ها، مجاور دیوارهای داخلی قرار گیرند، زیرا خیرگی حاصل از یک پنجره ی واقع در مجاورت دیوار کناری، از شدت خیرگی کمتری نسبت به پنجره ی واقع در وسط اتاق برخوردار است.

_ جهت جنوب معمولا بهترین جهت برای روشنایی طبیعی است. برای روشنایی طبیعی، زمانی که گرمای زمستان مطلوب باشد، از پنجره ی رو به جنوب استفاده می شود. دومین جهت گیری مطلوب برای روشنایی طبیعی، زمانی که گرمای زمستان مطلوب نمی باشد، پنجره ی رو به شمال است.

_ جلوگیری از تابش نور مستقیم خورشید و هدایت نور غیر مستقیم به داخل ساختمان از طریق سایبان، پنجره ی طاقچه ای، کرکره و زیر نمای طره ای.

* انواع نورگیری در معماری ایران

در معماری سنتی ایران می توان نمونه های مختلفی از نورگیرها را که علاوه بر نقش ورود نور به داخل ساختمان، بر زیبایی بنا می افزودند، مشاهده نمود. از جمله این نورگیرها می توان به روزن، شباک جامخانه، ارسی، هورنو، روشندان، گلجام، پاچنگ، پاچلاقی، باجه، تهرانی، چشم گاوی، فریز و خوون اشاره نمود. تنوع در انواع نورگیرها را می توان گواهی بر اهمیت نورگیری طبیعی در معماری سنتی ایران دانست، در ادامه به بررسی چند نمونه از این نورگیرها می پردازیم

1. روزن

روزن، پنجره ی کوچکی است که معمولا در بالای درب و گاهی در دو سوی آن، برای گرفتن نور و ورود هوای آزاد برای فضاهای بسته به کار گرفته، که با چوب و گاه با گچ و سفال ساخته و اغلب به طور ثابت در بنا نصب می شد.

2. درب و پنجره ی مشبک

پنجره برای جلب نور، جریان هوا و رؤیت مناظر بیرون مورد استفاده قرار می گیرد. در مناطقی که نور خورشید شدید است، پنجره باید متناسب با شدت نور ساخته شود. پنجره های مشبک بین تور خارج و داخل تعادل ایجاد می کند و شخصی که از داخل به بیرون نگاه می کند دچار خیرگی نمی شود. طرحهایی که در ساختن پنجره های مشبک به کار برده می شود، متناسب با شرایط اتاق جهت تنظیم نور، طراحی می شود.

3. گلجام

به شیشه های کوچک و رنگینی که در داخل گچ کار می گذاشتند و آن را در بالاترین قسمت طاق تعبیه می کردند تا نور رسانی به داخل بنا را امکان چذیر کند، گلجام می گویند.

4. پاچنگ 

به پنجره یا روزنی که پای آن بسته است و به زمین نمی رسد و بیشتر در دو سوی درب با ارتفاع متناسب قرار دارد، پا چنگ می گویند.

 5. ارسی

ارسی پنجره مشبکی است که به جای گشتن روی پاشنه گرد، بالا می رود و در محفظه ای که در نطر گرفته شده جای می گیرد. ارسی معمولا در پیشخان و رواق ساختمان های سردسیری دیده می شود.

جهت کسب اطلاعات بیشتر و آشنایی با انواع نمونه های نورپردازی در پروژه های معماری و طراحی داخلی می توانید با مشاورین حرفه ای و متخصص دفتر معماری ایرانادکور تماس حاصل فرمایید. ایرانادکور مرجع کامل معماری و دکوراسیون داخلی در جنوب کشور می باشد.